Haiku's van * Janny Brandsma, * Marco de Vries, * Herman Houweling ,

*Toos van der Linden-Los , * Emmy Mulder , * Ria Herkelman , * Faas van Rietschoten.


Lente, voorjaar en het haiku project. Probeer het ook eens met handgeschreven of
getekende tekst in een eenvoudig schetsje, tekening. Op de wijze van het verre Oosten.
Website ontworpen voor tablet. Bijgewerkt: 8 mei 2021.(FvR)



De Haiku's


0. Janny Brandsma in: Gedicht van de Week / 15


Drie haiku’s

roerloos op het nest
waakt de broedende meerkoet
in Japanse Tuin

– – –

hoog in de bomen
zoet is de lenteavond
en merelconcert

– – –

een zonnige dag
alles begint te bloeien
pracht magnolia





^


1. Marco de Vries



Lief dorp aan Noord en Waal
Achter de machtige dijken die nijvere nederzetting
Omspoeld door onstuitbare verstedelijking.



Wij zijn altijd met z'n drieën;
Ikzelf, mijn schaduw en mijn vriend de glinsterende maan,
-
Wanneer ik naar huis ga, gaat de maan met mij mee en mijn schaduw volgt me.

(onbekend geschrift uit de Tao)




Project 22 :
Staal, beton, rode ster.
ijzeren bloem; hé geen foto's !
Slagboom dicht, van verraad beticht.






^



2. Herman Houweling



De reiger staat stil
Turend aan de waterkant
Geen vis is veilig

--

Nestje snel gemaakt
Niet te stuiten beweging
Kracht van de lente

-

Prik is verstandig
Snel is zeker wenselijk
Traag zeer onhandig




^



3. Toos van der Linden-Los



Ik droom over taal
De wereld als een verhaal
In woorden gevat

--

The mercy of peace
De genade van vrede
In your mind and heart




^



4. Emmy Mulder



avondklok voorbij
zie gasten op een terras
eindelijk uitzicht

-

zon en blauwe lucht
beïnvloed onze stemming
geeft veel energie

-

koolmees mus en spreeuw
vliegen van tak naar tak of
zitten op het dak

-

van maneschijn naar
ochtendgloren ons wacht een
splinternieuwe dag

-

natuurschoon en de
wisseling van seizoenen
blijft wonderbaarlijk

-

bomen staan in bloei
verrassing van het seizoen
en fotogeniek

-


-




^



Ria Herkelman













^



Faas van Rietschoten



In de ban van het
covid vaccineer program
wikken en wegen

-

"Rouw is de prijs die
we betalen voor liefde"
Queen Elizabeth

-

Zichtbaar genoteerd
Als een stok achter de deur
Wie weet wordt het wat

-

Guido inderdaad
traptreden zijn niet gelijk
Enchiriadis

-

aanwezig leven
de vergetelheid ontrukt
roerloos op papier

-

 

 

 


Lente haiku





^

 




INTRO HAIKU PROJECT 2021 (Deel 1 van 3)

1. Praktische inleiding

Stel, je zit ergens in een gezelschap, en het gesprek komt op vakantie en reizen. Dan hoor je iemand een bepaalde plek aanbevelen vanwege het “Machtig schoon uitzicht op bergketen reeksen van de Dolomieten.” Een ander reageert: “Horizonloze wanden benauwen…” Een derde valt in de rede: “Polderheimwee?”

Je schrijft het op, en verdeelt het als volgt: Machtig schoon uitzicht / op bergketen reeksen van / de Dolomieten / horizonloze wanden / benauwen polderheimwee.

Je schrijft het nog eens op, onder elkaar.

machtig schoon uitzicht
op bergketen reeksen van
de Dolomieten

Hé. Dat zijn drie regels met respectievelijk 5, 7, 5 lettergrepen. Wat vorm betreft een pure haiku. Je zou nog ‘op’ en ‘van’ kunnen vervangen door ‘deze’: 'deze bergketen reeksen'.

machtig schoon uitzicht
deze bergketen reeksen
de Dolomieten

Deze haiku valt nog uit te breiden met de laatste twee regels: horizonloze wanden / benauwen polderheimwee, elk van 7 lettergrepen. De haiku wordt daarmee een tanka. Zie op deze website de tanka’s van de * Tanka Boom

En met die laatste twee regels maar nu gedacht afkomstig van een tweede auteur, wordt het een renga. Zie het onderstaand overzicht Poëzie in/met versregels van 5 en 7 lettergrepen.




2. Nederlandse informatiebron

Een keur aan keurig toegankelijke informatie biedt de * website haikun.nl 'voor liefhebbers van Haiku en Tanka'.


3. Taxatie uit 1960 en enige Oud Japanse haikus:
vertaald door Jef Last (1898-1972) in De Vlaamse Gids. Jaargang 44.

"Hoewel nog daaglijks duizenden jonge en oude Japanners haikus dichten, om ze neer te schrijven op een waaier, of in een gastenboek, of ter herinnering aan een vriendschap, wordt ze door de werkelijk belangrijke dichters nauwelijks meer gebruikt.

Maar wanneer men de langere gedichten van deze modernen bekijkt, zal men toch telkens weer het schema van de haiku, 5.7.5. als basis van hun gedicht terugvinden, en zowel het aanduidende, impressionistische karakter, als de noodzakelijke poëtische aanvulling van de tekst door de lezer, zijn als wezenlijke elementen gebleven." (Bron DBNL.)

Jef Last(1898-1972) geeft enige Oud Japanse haikus in eigen vertaling waarin de lengte (ook) aanmerkelijk verschilt: * Bashō


4. Verrassing

Bij het zoeken naar de betekenis van Haibun deed zich een verrassing voor. Dat ga ik hier niet verklappen. Zie hiervoor de * O-O-GO website en scroll naar de twee voorbeelden.


5. Versvormen-virtuoos-grapjas Drs. P

Adviseert in zijn behandeling onder 'werkwijze': "Laat het. En als u dat niet kunt, zoek dan sterk beeldende woorden uit (en liefst niet onhandige als ongevallenverzekeringspolisnummer of volleybalverenigingsorgaanredactie-vergaderingen(..)" "Houdt het fragmentarisch. (..) Juist het détail, het moment (mits inhoudrijk), daar moet u het van hebben." (Versvormen. Leesbaar handboek, 2000, 96-97)

(Beeld en tekst: Faas van Rietschoten, 12 april 2021)



^

INTRO HAIKU PROJECT 2021 (Deel 2 van 3)


Bashō en Sora op weg naar de noordelijke provinciën,
geschilderd door Morikawa Kyoriko (1656-1715)
Gekozen, vertaald, geannoteerd en ingeleid
door Jos Vos, 2001. Privé-domein 242.


Samenvattende tekst op achteromslag
Matsuo Bashō (1644-1694) staat bekend als een van de grootste Japanse dichters; zijn haikai-poëzie is over de hele wereld geliefd. In De herfstwind dringt door merg en been is al het lyrisch proza verzameld dat Bashō in de periode 1680-1688 schreef.

Eind zeventiende eeuw besloot Bashō het literaire wereldje de rug toe te keren en zich als kluizenaar af te zonderen in een buitenwijk van Edo (het huidige Tokyo). Op die manier hoopte hij de grote Chinese dichters uit het verleden in de geest te benaderen. Bashō's proza uit zijn jonge jaren getuigt van eenzaamheid, maar geeft ook uiting aan de diepe vriendschap van de dichter met zijn leerlingen en weldoeners.

In de jaren 1684-1688 ondernam Bashō twee lange voetreizen door het bergachtige landschap van westelijk Japan. Deze tochten heeft hij beschreven in Reisverslag van een gebleekt skelet en Aantekeningen uit mijn rugtas. Tijdens zijn reizen ontmoette hij tientallen volgelingen, met wie hij zich overgaf aan uitbundige poëtische sessies. Ook bezocht hij zoveel mogelijk plekken die van historisch, religieus of literair belang waren.

Bashō toont zich een meester in het hanteren van beknopt maar beeldend proza, waarin haikai-gedichten op ingenieuze wijze zijn verwerkt. Zijn geschriften kenmerken zich door sublieme landschapsbeschrijvingen, onverwachte overgangen en associaties, en goedgeluimde zelfspot. In naakte onverbloemde taal stelt hij vragen over de schrijnende menselijke conditie.





Haiku. Van scherts tot experiment. 2003.
Illustratie: Pad met opengesperde ogen. Door Nagata Kōi.


Behandeld wordt: De ontstaansgeschiedenis van de haiku.
Moderne en hedendaagse haiku. Een poëtica van de haiku.


Samenvattende tekst op achteromslag
Japan is een land dat tot de verbeelding spreekt. In de serie Licht op Japan worden uiteenlopende aspecten van de Japanse cultuur en historie onder de loep genomen. Gerenommeerde Nederlandse en Vlaamse japanologen beschrijven op toegankelijke en aansprekelijke wijze facetten van de cultuur en de geschiedenis van dit land waarover vaak nog maar weinig bekend is.

Aan het einde van de negentiende eeuw maakte Europa voor het eerst kennis met de haiku, die weleens het kortste gedicht van de wereld is genoemd, maar het is pas na de Tweede Wereldoorlog dat men in bredere kring voor het genre belangstelling is gaan tonen. Meer dan dat zelfs, men heeft het overgenomen en tegenwoordig schrijven dichters in de meeste Westerse talen haiku, die soms ver van het oorspronkelijke voorbeeld afwijken. Over de Japanse haiku bestaan nog vele misvattingen of eenzijdige voorstellingen. Het is geen zen-gedicht, epigram of aforisme, en zelfs lang niet altijd een natuurgedicht.

Na te gaan wat het dan wel is, is het onderwerp van dit boek, dat niet alleen de ontstaansgeschiedenis van het genre schetst, maar ook uitgebreid de moderne haiku-poëzie in Japan belicht. Zowel inhoudelijk als vormelijk getuigt deze poëzie van een grote variëteit, rijkdom en complexiteit. De auteur vergelijkt de Japanse en de Westerse haiku met elkaar en gaat na wat ze voor elkaar kunnen betekenen.

(FvR, 19 april 2021)



^

INTRO HAIKU PROJECT 2021 (Deel 3 van 3)

Afsluitend in deel 3 een voorbeeld van een 'traditionele' haiku 'regelgeving'. Als bron gebruikt een alinea uit bovengenoemde uitgave Haiku. Van scherts tot experiment. 2003, blz. 43. Inhoud van de alinea hieronder in tabelvorm verwerkt.

Ook in tabelvorm verwerkt de 5 slotregels (a.w., blz. 99).

Uitsmijter
Op de derde plaats, aandacht gevraagd voor een tweede Belgische auteur, te weten: Geert De Kockere, hier vanwege zijn onderhoudende uiteenzetting dat je beter over soorten haiku's kunt spreken dan over dé haiku: * website ihaiku.

(FvR, 29 april 2021)

A. Zes regels
---
Traditionele haiku-vorm vanuit de
Takahama Kyoshi (1874-1959) - Hototogisu sfeer
 
1.
Een vast ritmepatroon van vijf, zeven en vijf lettergrepen.
4.
voorts schrijven de dichters de haiku in een enkele verticale regel en...
2.
Een seizoenwoord (kigo of kidai), waarvoor wordt teruggegrepen op daartoe...
5.
...bedienen zij zich van de grammaticale uitgangen van de schrijftaal en de oude spelling (kyūkana-zukai).
3.
...bestemde repertoria, saijiki genaamd, die op de maankalender gebaseerd zijn.
6.
Tenslotte valt op dat de meeste van de haiku-dichters lid zijn van een genootschap of vereniging van gelijkgezinden (dōjin).
 
Wat betreft vormelijke kenmerken is er dus maar weinig verschil met de klassieke hokku, behalve dan dat de hedendaagse haiku (gendai haiku) maar weinig meer gebruik van snijwoorden maakt.
 

 
B. Perspectief
---
Haiku heeft zich door de eeuwen een taai en levenskrachtig genre getoond. Het is geëvolueerd.
 
Van een oefening en een scherts tot een instrument voor het verkennen van de menselijke conditie.
Van een taalspeltot een literair experiment.
Van een kunst van dichten in een groep tot een allerindividueelste expressie.
 
Haiku houdt voor de toekomst ongetwijfeld nog vele mogelijkheden in zich.
 

C. Geert De Kockere
Haiku-aktiviteiten




^